Trong kiến trúc cổ truyền hệ rui mè là bộ phận không thể thiếu trong kết cấu mái nhà có chức năng chịu lực và nâng đỡ mái, cũng như thể hiện tư duy thẩm mỹ của người xưa. Chính vì vậy, hệ cấu kiện này luôn sử dụng phổ biến trong các công trình kiến trúc truyền thống hiện nay. Chúng ta cùng tìm hiểu cấu kiện này là gì, vai trò, những lưu ý khi thiết kế, thi công dưới đây.
Toàn bộ quá trình hoàn thiện nhà gỗ 3 gian
Hệ rui mè là gì?
Hệ rui mè là bộ phận kết cấu mái đặc trưng của kiến trúc cổ truyền, được cấu tạo chủ yếu từ gỗ gồm hai thành phần chính là rui và mè. Rui và mè được liên kết với nhau theo trật tự nhất định để tạo nên khung đỡ cho toàn bộ mái lợp.
- Rui: là các thanh gỗ dài, đặt nghiêng theo độ dốc của mái, một đầu tựa lên xà hoặc hoành, đầu còn lại vươn ra phía hiên. Rui có nhiệm vụ truyền tải trọng của mái (ngói, mè, tải trọng mưa gió) xuống hệ khung chính của công trình. Khi lợp rui sẽ thường có 2 lớp, rui ngoài và rui chữ thọ bên trong.
- Mè: là các thanh gỗ nhỏ hơn, đặt ngang, vuông góc với rui được liên kết trực tiếp lên rui làm điểm tựa cho ngói lợp, giúp ngói bám chắc và phân bố đều tải trọng.
Hệ rui mè không chỉ có vai trò kết cấu chịu lực, mà còn quyết định độ dốc, độ vươn mái, hình dáng và tính thẩm mỹ của công trình. Với cấu tạo linh hoạt, dễ thay thế, phù hợp với điều kiện vật liệu và khí hậu nhiệt đới gió mùa, cấu kiện này trở thành giải pháp kết cấu mái phổ biến và bền vững trong kiến trúc cổ.
Vai trò kết cấu của hệ rui mè
Rui mè trong kiến trúc nhà gỗ cổ truyền có vai trò phân bổ và truyền tải trọng mái, tăng độ bền, khả năng chịu lực cũng như thể hiện tính thẩm mỹ cao. Xin mời quý vị cùng tìm hiểu vai trò kết cấu của hệ rui – mè dưới đây:
Phân bổ và truyền tải trọng mái
Hệ rui – mè đóng vai trò trung gian trong tiếp nhận và phân tán toàn bộ tải trọng mái bao gồm: trọng lượng ngói lợp, lớp mè, mưa, gió, tác động của môi trường. Thông qua các thanh rui đặt nghiêng theo mái, tải trọng được truyền đều xuống hệ hoành, xà và cột, giúp công trình ổn định, hạn chế hiện tượng võng mái hay nứt gãy kết cấu.
Tăng độ bền và khả năng chịu lực
Kết cấu nhiều lớp rui mè liên kết chặt chẽ tạo thành hệ chịu lực phân tán, vừa cứng vững vừa linh hoạt. Khi đó mái có khả năng chịu được tải trọng lớn và thích ứng tốt với sự giãn nở, co ngót của gỗ theo thời gian và điều kiện thời tiết giúp cho công trình được bền bỉ.
Vai trò thẩm mỹ của hệ rui mè
Hệ thống này tạo nên nhịp điệu đều đặn cho mặt dưới mái, làm tăng chiều sâu và cảm giác cân đối cho không gian kiến trúc. Sự lặp lại của các thanh gỗ mang đến vẻ đẹp mộc mạc, gần gũi nhưng vẫn trang nghiêm, đặc biệt trong các công trình đình, chùa, nhà thờ họ. Ngoài ra rui – mè còn là nền tảng để người thợ thể hiện kỹ thuật và nghệ thuật thông qua các chi tiết chạm khắc, sắp đặt tỉ lệ hài hòa.
Hệ rui – mè và khả năng thích nghi khí hậu
Với độ dốc mái lớn và mái vươn dài, hệ rui mè giúp thoát nước mưa nhanh, hạn chế thấm dột và che chắn hiệu quả cho không gian bên trong. Khoảng không gian thông thoáng giữa các lớp kết cấu mái hỗ trợ lưu thông không khí, giảm tích nhiệt, giúp công trình mát mẻ vào mùa hè và khô ráo trong mùa mưa. Với khả năng thích ứng cao và khí hậu nhiệt đới gió mùa đã khiến hệ rui – mè trở thành giải pháp kết cấu bền vững trong kiến trúc cổ.
Những lưu ý khi thiết kế và thi công hệ rui mè
Dưới đây là những lưu ý khi thiết kế và thi công hệ rui mè quý gia chủ có thể tham khảo:
- Khoảng cách rui – mè tiêu chuẩn: Khoảng cách giữa các rui cần được tính toán phù hợp với khẩu độ mái, độ dốc và loại ngói lợp. Nếu rui đặt quá thưa sẽ dễ gây võng mái, còn quá dày làm tăng trọng lượng và chi phí không cần thiết.
- Lựa chọn vật liệu phù hợp: Ưu tiên sử dụng gỗ có độ bền cao, ít cong vênh, chịu ẩm tốt như: lim, gõ đỏ, căm xe Lào hoặc các loại gỗ đã được xử lý kỹ thuật chống mối mọt. Vật liệu cần được sấy khô, xử lý chống thấm và đồng đều về kích thước để bảo đảm tính ổn định lâu dài cho kết cấu mái.
- Tránh lỗi kỹ thuật thường gặp: Không bố trí rui – mè sai phương hoặc không đúng độ dốc thiết kế, dễ gây đọng nước mưa và thấm dột. Tránh liên kết lỏng lẻo giữa rui – mè – hoành làm giảm khả năng chịu lực và gây xô lệch ngói. Không bỏ qua yếu tố co ngót của gỗ và cần chừa khe kỹ thuật hợp lý để tránh nứt gãy, biến dạng trong quá trình sử dụng.
>> Xem thêm: Lối kiến trúc thú vị của nhà ở truyền thống đồng bằng Bắc Bộ
Hệ rui mè không chỉ đảm bảo khả năng chịu lực và bảo vệ mái, mà còn hài hòa về thẩm mỹ, mang giá trị truyền thống bền vững, vì vậy luôn được kiến trúc cổ ưu tiên sử dụng qua nhiều thế hệ. Nếu quý vị có nhu cầu làm nhà gỗ kẻ truyền, hãy liên hệ Nhà Gỗ Phúc Lộc qua hotline 0973 812 666 để được hỗ trợ tận tình nhất.
Thông tin về nhà gỗ Phúc Lộc
Số điện thoại: 0973812666
Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm
Xưởng sản xuất: xã Hạ Bằng, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)
>Tham khảo những video hay về nhà gỗ cổ truyền Bắc Bộ
>Tham khảo những dự án nhà gỗ cổ truyền đẹp